ANADOLU UYGARLIKLARI

Anadolu; birçok uygarlığa beşiklik yapmış, kültürel zenginliği fazla, uygarlıkların yaptığı icatlara, buluşlara ev sahipliği yapmış bir coğrafyadır. Bunun sebebi Anadolu’nun hem coğrafi şartlarının hem de ikliminin yerleşme için uygun olmasıdır.

Hititler:

Kızılırmak çevresinde kurulmuştur. Başkenti Çorum yakınlarındaki ‘‘Hattuşaş’’dır.

Ülke rahip krallar tarafından yönetilirdi.[SPOT1] Pankuş adı verilen meclisleri vardı.

SPOT: ülkenin rahip krallar tarafından yönetilmesi; ülke yönetimşnde dini (teokratik) bir yapının olduğunu gösterir

‘‘Tavanna’’ adı verilen kraliçeler kraldan sonra en yetkili kişiydi.[SPOT2] Spot: bu kadının toplumdaki yerini gösterir.

Halk hür, yarı hür ve kölelerden oluşurdu.

Çok tanrılı dine inanırlardı. Bu nedenle Hititlere ‘‘Bin Tanrı İli’’ denirdi.

Tarım, hayvancılık, madencilik ve ticaretle uğraşmışlardır. Tarım için su kanalları yapmışlardır.

Pişmiş topraktan kaplar ve süs eşyaları yaparlardı. Ve  mimari eserleri vermişler içinlerinden günümüze kadar ulaşanlar vardır.

Tanrılara hesap vermek için ‘‘Anal’’ adı  verilen yıllıklar yazmışlardır. Bu yıllıklar bu sebeple objektif tarih yazıcılığı yapmışlardır.

Tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma Hitit-Mısırlılar arasında imzalanan Kadeş Antlaşmasıdır[spot3]. Spot: Bu antlaşmanın orjinalı İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Frigler:

Frigler Sakarya Nehri’nin kıyısında kurulmuştur. Başkenti Ankara Polatlı yakınlarındaki‘‘Gordion’’’dur.

Ülke kral tarafından yönetilirdi. En önemli kral ‘‘Midas’’dır.

Tarım ve hayvancılık en önemli geçim kaynağıdır. Tarımın gelişmesini sağlamak için ağır cezalar uygulamışlar öküz öldürene  ve saban kırana idam cezası uygulamışlardır.

Dokumacılık maden işlemeciliği, fildişi, seramik ve ahşap işlemeciliğinde ilerlemişlerdir.

   ‘‘Tapates’’ adı verilen halıları vardır.

‘‘Fibula’’ adı verilen çengelli iğneyi bulmuşlardır.

Kralları ‘‘Tümülüs’’ adını verdikleri tepelerin içindeki ada şeklindeki mezara gömmüşlerdir.

Çok tanrılı dine inanmışlardır. En önemli tanrısı Bereket Tanrıçası ‘‘Kibele’’dir.

Mozaiği mimaride ilk defa Frigler kullanmışlardır.

Lidyalılar:

Başkenti Manisa yakınlarınlarındaki ‘‘Sard’’ (Sardes) dır.

Ticaret çok gelişmiştir. Takas üsulu yerine parayı icat etmişlerdir.

    Ticaretin gelişmesi için Sarp’tan Ninova’ya (Bağdat- Irak) kadar uzanan ‘‘Kral Yolu’’ nu yapmışlardır[spot4]. Spot: bu yol sayesinde zenginleşmişlerdir.

Kral Yolu üzerinde tarım ürünleri mermer, halı, kereste, deri ürünleri gibi ürünlerin ticaretini yapmışlardır.

Ticaret yaptıkları uygarlıkların kültüründen etkilenmişlerdir.

Tarım ve hayvancılık gelişmiştir. Mermer, gümüş, bakır, altın gibi doğal kaynakları vardır.

Verimli ovalarda buğday üretmişler, meyve ağaçları yetiştirmişlerdir.

Çok tanrılı dine inanmışlardır.

Tümülüs ve saraylar yapmışlardır.

Şehir yönetiminde kralların yanında asillerde söz sahibi olmuştur.

‘‘Paralı Askerler’’den oluşan ordular kurmuşlardır. Bu durum kısa sürede yıkılmalarına neden olmuşlardır.

Urartular:

Van Gölü çevresinde kurulmuştur. Başkenti ‘‘Tuşba’’dır.

Yeryüzü şekilleri ve iklimi elverişli olmadığından tarım sınırlı alanlarda yapılmıştır.

Tarım için barajlar ve sulama kanalları yapmışlardır.

Maden işlemeciliği, kaya oymacılığı, kabartma sanatı gelişmiştir. Spot: Birçok eser taştan yapıldığı için dayanıklı dayanıklı olduğu için günümüze kadar ulaşmıştır.

Çok tanrılı dine inanmışlardır. En önemli tanrıları Haldi, Teişaba, Şivini’dir. Ölümden sonraki hayata inandıklarından oda şeklindeki mezarlar yapmışlardır ve ölülerini çeşitli eşyalarıyla birlikte gömmüşlerdir.

Kaya işlemeciliğinde ilerlemişler bu nedenle ‘‘Urartu’’ sınırları bir kale ile çevrelenmiştir.

İyonlar:

Ege Denizi kıyısında kurulmuştur.

Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Yunan şehir devletlerine ‘‘Polis’’ denir. Bunlardan en önemlileri ‘‘Efes, Milet, Foça’’dır.

Ticaret en önemli geçim kaynağıdır. Deniz ticaretinde gelişmişlerdir.Spot: Ticaret sayesinde zengin olmuşlardır.

Liyalılardan öğrendikleri parayı kullanmışlardır.

Ekonomik refah ve özgür düşüncenin varlığından dolayı bilim ve sanat gelişmiştir.

Felsefede ‘‘Diojen’’, matematikte ‘‘Pisagor ve Tales’’, tıpta ‘‘Hipokrat’’ gibi bilim insanları gelişmiştir. Tarihin babası ‘’ Heredot’’tur.

İyonlar Çok tanrılı dine inanırlardı. Tapınak ve saray mimarisinde gelişmişlerdir.

MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI

Mezopotamya Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgedir. İklimin elverişli olması, akarsularının sulamada kullanılması, topraklarının verimli olması ve göç yolları üzerinde bulunması nedeniyle çok sayıda uygarlığa beşiklik yapmıştır. [spot1]

Mezopotamya’da kurulan uygarlıklar:

Sümerler

Babiller

Asurlar

Spot:Coğrafi özellikleri gereği, mimari eserlerin kerpiçten yapılması ve bölgenin sık sık istilaya uğraması nedeniyle, yapılan eserlerin bir çoğu günümüze kadar ulaşamamıştır.

SÜMERLER

Mezopotamya’da kurulan ilk uygarlıktır.

Şehir devletleri halinde yaşayan Sümer halkını Patesi(Ensi) denilen rahip krallar yönetmiştir.

M.Ö. 3500’lerde yazıyı kullanan ilk devlettir.

Tarihte ilk kez yazılı edebiyat alanında yazılı eserler verdiler. En önemlileri; Yaratılış ve Gılgamış Destanı, Tufan Hikâyesi’dir.

Geometri ve aritmetiğin temellerini atmışlar, dört işlemi kullanmışlar, dairenin alanını hesaplamışlar ve çemberi 360 dereceye bölmüşlerdir.

Ziggurat adı verilen tapınakların en üst katını gözlemevi olarak kullandılar. Ay takvimini icat ettiler. Spot:Yılı 360 gün, ayları30’ar günden oluşan takvimdi. Gece ve gündüz 12’şer saatten ibaretti.

Zigguratlar; okul, gözlemevi, tahıl deposu olarak kullanıldı.

Çok tanrılı dinlere inandılar.

Ekonomik yaşamın temeli tarıma dayanır.

Sümer ordusu atlı ve yaya birliklerinden oluşuyordu. Savaş arabaları ilk kez Sümerler’de kullanılmıştır.

Önemli şehirleri Ur, Uruk, Kiş ve Lagaş’tır.

Sümerlerde ilk yazılı kanunları yapan Lagaş Kralı Urgakina’dır. Yaptıkları kanunlarda aile hukukuna önem verdikleri görülür.

Spot: Yazının icadı tarihin daha doğrusu tarihi çağların başlangıcı kabul edilir.

BABİLLİLER

Mezopotamya’da kurulan Babillerin başkenti Irak’ta bulunan Babil şehridir.

En büyük hükümdarı Hammurabi’dir. Hammurabi kendi adıyla anılan Hammurabi Kanunları’nı yapmıştır. Bu kanunlar çivi yazısı ile yazılmıştır. Bu kanunlar kısasa kısas şeklindedir. Spot: biri senin gözünü çıkarttıysa sende onun gözünü çıkartırsın.

Babil Kulesi ve Asma Bahçeleri bu dönemde yapılmıştır. Spot: Babil Kralının eşi çocukluğunda yaşadığı yeşil tepeleri çok özlüyordu. Babil ülkesinde yeşil yok denecek kadar azdı. Eşinin üzüldüğünü gören kral şehrin her yerine asma bahçeleri yaptırdı. Babil’in Asma Bahçeleri Dünya’nın yedi harikasından biridir.

I.Babil Kralı Hammurabi, gücünü din yerine ordudan alan bir idare kurdu. Böylece dünyada ilk mutlak krallık (monarşi) ortaya çıkmıştır.

Hammurabi Kanunları, ceza, mülkiyet ve ticaret hukukunu içine alıyordu. Çok sert olan ceza kanunları kısas esasına göre yapılmıştı. Hammurabi kanunlarına göre insanlar, üstün insan, sıradan insan ve köle olmak üzere üçe ayrılıyorlardı.

Çok tanrılı dinlere inanmışlardır.

ASURLAR

Mezopotamya medeniyetlerindendir.

Başkenti Ninovada’dır.

Başkentlerinde Dünya’nın bilinen ilk kütüphanesini kurmuşlardır[spot2]. Spot: kütüpane kurmaları kültüre, Edebiyata verdikleri önemin kanıtıdır.

M.Ö. 2000’lerde Anadolu ticaret kolonileri kurarak ticareti geliştirmişlerdir.

Kaya oymacılığında ilerlemişlerdir.

Hammurabi Kanunları’ndan daha sert ceza kanunları hazırlamışlardır.

M.Ö. VII. yüzyılda Medler ve Babilliler tarafından ortadan kaldırıldı.

Karum denilen pazar yeri kolonileri kurmuşlardır. En büyük Karum, Kayseri-Kültepe’deki Kaniş’tir.

Sürekli ve düzenli ordular bulundurdular.

Çok tanrılı dinlere inanmışlardır.

Asurlar, Sümerlerin çivi yazısını Anadolu’ya taşıyarak, Anadolu’da tarihi çağları başlattılar.